چای

خیلی واضح است که چای پرطرفدارترین نوشیدنی بین ما ایرانی‌هاست. البته این نوشیدنی بهتر از آن است که فقط مختص ایرانی‌ها باشد! چای بعد از آب، دومین نوشیدنی پرطرفدار در جهان است. ایرانی‌ها در هر حالتی چای می‌نوشند و از طعم این نوشیدنی شگفت‌انگیز لذت می‌برند؛ برای شروع صبح کاری، رفع خواب‌آلودگی در طول روز، بعد از غذا، بعد از سرکار، قبل از خواب و بعضاً در اکثر ساعات شبانه‌روز، چای مصرف می‌شود. اگر می‌خواهید همه‌چیز را درباره تاریخچه چای، انواع چای و نکات آن بدانید همراه ما باشید.

تاریخچه چای

چای یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌های جهان بوده که در سراسر جهان طرفداران خاص خود را دارد. این نوشیدنی از برگ‌های گیاه کاملیا سیننسیس (Camellia sinensis) تهیه‌شده که گیاهی بومی‌شده در آسیای شرقی است. تاریخچه کشف چای به چند هزار سال پیش برمی‌گردد. طبق افسانه‌های چینی، امپراتور چینی به نام Shennong در حدود 2737 سال قبل از میلاد مسیح، در حال استراحت زیر سایه درختی بود که خدمتکارش آب جوش برای او آورد. با وزش باد، چند برگ چای به درون آب جوش افتاد و امپراتور Shennong متوجه خواص این نوشیدنی شد. با این حال، شواهد علمی نشان می‌دهد که چای در چین حداقل از 7 قرن قبل از میلاد مسیح مصرف می‌شد؛ در آن زمان، چای بیشتر به‌عنوان یک داروی گیاهی مورد استفاده قرار می‌گرفت. در گذشته، چای به صورت سنتی و دستی تولید می‌شد. برگ‌های چای را جمع‌آوری می‌کردند و سپس آن‌ها را در معرض آفتاب قرار می‌دادند تا خشک شوند. بعد از آن، برگ‌های خشک‌شده را خرد کرده و در آب جوش دم می‌کردند. در حال حاضر، چای به روش‌های مختلفی تولید می‌شود. یکی از روش‌های مدرن، تولید چای سیاه است که با استفاده از روش تخمیری انجام می‌شود. در این روش، برگ‌های چای را قبل از خشک شدن، تخمیر می‌کنند. جالب است بدانید که انواع چای سیاه، سفید و سبز از یک گیاه ساخته می‌شوند فقط فرایند تخمیر و خشک شدن آن‌ها متفاوت است.

تاریخچه چای در ایران

شاید عجیب باشد ولی قدمت نوشیدنی چای در ایران چندان زیاد نیست. چای حدود 5 قرن است که توسط ایرانیان مصرف می‌شود. حدود 110 سال پیش کشت چای در ایران رایج شد. تا قبل از آن مصرف قهوه در ایران به شدت رایج بود. قهوه‌خانه از همان زمان تشکیل شده و تا امروز هم باقی مانده؛ البته بعد از محبوبیت فراوان چای، حتی قهوه‌خانه‌ها هم کارکرد خود را از دست دادند و به جای سرو قهوه، تبدیل به مکانی برای نوشیدن چای شدند. امیرکبیر در قرن 18 سماور و ظروف چای‌خوری را از دولت فرانسه دریافت کرد و با اعطا یارانه دولتی، سماور سازی در اصفهان تشکیل شد. کشت چای برای اولین بار در ایران با مشکلات فراوانی همراه بود و نه‌تنها بذر آن به سختی وارد شد، بلکه کشاورزان گیلانی هم تمایلی به کاشت آن نداشتند؛ زیرا برای برداشت محصول در اولین مرتبه کشت چای، نیاز به 5 سال زمان است. پدر چای ایران یا همان کاشف السلطنه تمامی این سختی‌ها را تحمل کرد و توانست کم کم بقیه کشاورزان را به کاشت چای تشویق کند. اکنون سهم چای ایرانی حدود 4 تا 5 درصد از کل مصرف چای‌های موجود در بازار جهانی است.  

انواع چای 

اگر تصور می‌کنید فقط چای سیاه طرفدار دارد، کاملاً در اشتباهید. خوشبختانه چای تنوع زیادی داشته و انواع مختلف آن در بازار به فروش می‌رسد، برخی از انواع چای عبارت‌اند از:

• • چای سیاه: چای سیاه پرطرفدارترین نوع چای در جهان است. این چای از برگ‌های چای که کاملاً تخمیر شده‌اند، تهیه می‌شود. چای سیاه دارای رنگ تیره و طعمی قوی و گس است. چای سیاه به سلامت قلب و رفع خستگی کمک می‌کند.
  • چای سبز: بهترین چای برای کاهش وزن، استفاده از چای سبز است.چای سبز باعث چربی سوزی شده و عطر بی‌نظیری دارد. چای سبز از برگ گیاه کاملیا ساخته شده و کمی بخارپز می‌شود.. این چای دارای رنگ سبز و طعمی ملایم و ترش است. چای سبز به دلیل محتوای آنتی‌اکسیدان بالایی که دارد، برای سلامتی مفید است.
  • چای سفید: این چای، نوع خام و بدون فرآوری چای است. برای تهیه چای سفید به شکل مستقیم و بدون تخمیر و یا روش‌های دیگر آن را دم می‌کنند. کافئین موجود در چای سفید کم بوده و مزه دم‌نوش می‌دهد.  چای سفید از برگ‌های چای که به طور کامل باز نشده‌اند، تهیه می‌شود. این چای دارای رنگ روشن و طعمی ملایم و شیرین است. چای سفید به دلیل محتوای آنتی‌اکسیدان بالایی که دارد، برای سلامتی مفید است. 
  • چای ترش: همان‌طور که از اسمش پیداست، این چای مزه‌ای ترش داشته و به شدت برای سلامتی مفید است. چای ترش حاوی ویتامین‌های فراوانی بوده و باعث افزایش ایمنی بدن خواهد شد. 
  • چای ماسالا: چای ماسالا یک نوشیدنی ترکیبی بوده که از چای سیاه، فلفل، شیر و ادویه‌های گوناگون ساخته می‌شود. چای ماسالا به شدت برای کاهش وزن مفید بوده و خواص درمانی زیادی دارد. چای ماسالا مزه خوبی داشته و از کافئین کمی برخوردار است.
  • چای ثعلب: یکی دیگر از انواع چای‌های ترکیبی، چای ثعلب است. این چای از لحاظ ظاهری مانند ماسالا بوده ولی از نظر طعم و مزه کاملاً متفاوت است. چای ثعلب از ریشه گیاهی به نام ثعلب ساخته شده است. چای ثعلب ترکی بوده و علاوه بر طعم بی‌نظیر خواص درمانی هم دارد. 

• چای اولانگ: چای اولانگ از لحاظ ظاهری کمی شبیه به چای سبز بوده و در اثر اکسیداسیون برگ چای به وجود می‌آید. چای اولانگ از برگ‌های چای که جزئی تخمیر شده‌اند، تهیه می‌شود. این چای دارای رنگ قهوه‌ای مایل به سبز و طعمی متوسط است.  این چای در کشور چین به شدت محبوب است، زیرا حاوی مواد مغذی فراوانی بوده و خاصیت درمانی دارد.  

سفری به دنیای طعم‌ها: ماجراجویی با انواع طعم‌های چای

چای از نظر طعم نیز به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. برخی از انواع چای با طعم‌های زیر شناخته می‌شوند:

• چای معمولی
• چای ترش
• چای شیرین
• چای معطر

چای معمولی چای بدون طعم‌دهنده است. این چای معمولاً با آب جوش دم شده و طعمی ملایم دارد. چای ترش چای با طعم ترش است. این چای معمولاً با آب جوش دم شده و طعمی ترش و دل‌نشین دارد. چای شیرین چای با طعم شیرین است. این چای معمولاً با آب جوش دم شده و به آن شکر یا شیرین‌کننده‌های دیگر اضافه می‌‌شود. چای معطر چای طعم دار و عطری است. این چای معمولاً با آب جوش دم می‌شود و به آن ادویه یا گیاهان معطر اضافه می‌شود.

نقش چای در فرهنگ‌های مختلف جهان

چای در بسیاری از فرهنگ‌های جهان نقش مهمی را ایفا می‌کند. در چین، چای به عنوان یک نوشیدنی مقدس و نمادی از فرهنگ چینی محسوب می‌شود. طوری که حتی نوشیدن چای هم با تشریفات خاصی انجام می‌شود. مردم کشور چین، ابتدا چای را کمی بو کرده و سپس مزه مزه می‌کنند، در نهایت وقتی چای ولرم شد آن  را مصرف می‌کنند. همچنین چای را در ظرفی مخصوص که مانند کاسه است سرو می‌کنند. در ژاپن، چای به عنوان یک هنر و مراسم خاص شناخته می‌شود. به دلیل شرایط جوی روسیه، چای در این کشور سرد هم به شدت محبوب است. در روسیه بعد از هر وعده غذایی چای مصرف خواهد شد. چای در کشور فرانسه هم فرهنگ و تاریخچه جالبی دارد. لویی چهاردهم اعتقاد داشت، چای هاضم غذاست، به همین دلیل کم کم و در میان مردم فرانسه نوشیدن چای رایج شد. 

در ایران، چای یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌ها بوده و در بسیاری از مراسم‌ها و مناسبت‌های گوناگون استفاده می‌شود. اهمیت چای برای ایرانیان طوری بوده که در یکی از مهم‌ترین مراسم‌های قدیمی و سنتی، یعنی خواستگاری، از چای استفاده می‌شود. طوری که اگر عروس خانم چای خوبی را دم کند، یعنی بهترین همسر جهان است! چه مراسم عروسی باشد و چه مراسم عزا، نوشیدن چای بین ما ایرانی‌ها فراموش نخواهد شد. 

فواید چای 

چای دارای خواص متعددی است که به سلامتی انسان کمک می‌کند. چای حاوی آنتی‌اکسیدان‌های متعددی بوده که می‌توانند به محافظت از بدن در برابر آسیب‌های سلولی کمک کنند. این امر می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سرطان و سایر بیماری‌های مزمن کمک کند. چای همچنین حاوی کافئین است که می‌تواند به افزایش هوشیاری و تمرکز کمک کند. کافئین همچنین می‌تواند به بهبود عملکرد ورزشی کمک کند. چای به کاهش استرس و اضطراب هم کمک خواهد کرد. این امر به دلیل وجود آنتی‌اکسیدان‌ها و کافئین در چای است. چای باعث بهبود خلق‌وخو و افزایش احساس آرامش هم خواهد شد. به صورت کلی خواص چای عبارت‌اند از: 

• کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی

• کاهش ریسک ابتلا به سرطان
• جلوگیری از دیابت
• سلامت مغز
• بهبود پوست و مو
• کاهش استرس و اضطراب
• بهبود خلق‌وخو

فواید چای برای سلامتی جسمی

چای نوشیدنی محبوبی است که دارای خواص متعددی برای سلامتی است. این خواص شامل موارد زیر است:

• ارتباط چای با کاهش خطر ابتلا به بیماری: چای حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی است که می‌توانند به محافظت از قلب در برابر آسیب‌های سلولی کمک کنند. این امر منجر به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی مانند حمله قلبی و سکته مغزی خواهد شد. چای حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی است که می‌توانند به محافظت از بدن در برابر آسیب‌های سلولی ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک کنند. این امر منجر به کاهش خطر ابتلا به انواع مختلف سرطان مانند سرطان سینه، سرطان روده بزرگ و سرطان پوست خواهد شد. چای حاوی ترکیباتی است که می‌توانند به بهبود حساسیت به انسولین کمک کنند که کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را سبب خواهد شد.
• ارتباط چای با بهبود سلامت مغز: چای حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی است که می‌توانند به محافظت از سلول‌های مغز در برابر آسیب‌های سلولی کمک کنند. این امر می‌تواند به بهبود عملکرد شناختی و کاهش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و پارکینسون کمک کند.
• ارتباط چای با بهبود سلامت پوست و مو: چای حاوی ترکیباتی است که به محافظت از پوست و مو در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک خواهد کرد. این امر می‌تواند به بهبود سلامت پوست و مو و کاهش چین‌وچروک کمک کند.
• ارتباط چای با کاهش استرس و اضطراب: چای حاوی کافئین است که می‌تواند به افزایش هوشیاری و تمرکز کمک کند. کافئین همچنین منجر به بهبود خلق‌وخو و کاهش استرس و اضطراب می‌شود. 

نکته مهم: چای باید به صورت متعادل مصرف شود. مصرف بیش‌ازحد چای می‌تواند باعث مشکلاتی مانند بی‌خوابی، اضطراب، و افزایش ضربان قلب شود. زنان باردار و شیرده باید قبل از مصرف چای با پزشک خود مشورت کنند. افراد مبتلا به بیماری‌های خاص مانند بیماری قلبی، دیابت، و اضطراب باید قبل از مصرف چای با پزشک خود مشورت کنند.

10 دانستنی جالب در مورد چای

• اوایل ورود چا به انگلستان، به‌عنوان یک محصول گران‌قیمت و سلطنتی شناخته می‌شد و تنها افراد متمول و ثروتمند توانایی خرید آن را داشتند.
• در سال 1840 نوشیدن چای بعد از ظهر توسط آنا، هفتمین دوشس بدفورد انگلستان اختراع شد. او هر روز حدود ساعت 4 بعد از ظهر چای می‌نوشید و کم کم تمامی اطرافیان این عادت را انجام دادند.
• در ابتدا فنجان‌های چای دسته نداشته‌اند و مانند کاسه‌های چای سنتی چینی در کاسه یا فنجان بدون دسته سرو می‌شدند.
• چای حاوی آنتی‌اکسیدان زیادی است و باعث کاهش جذب کافئین می‌شود.
• بیش از 1500 نوع چای در جهان وجود دارد.
• چای کیسه‌ای به طور تصادفی در ایالات متحده ساخته شد. در سال 1908، یک تاجر چای نیویورکی، نمونه‌های از محصولات خود را در کیسه‌های ابریشمی بسته شده، به رستوران‌ها و کافه‌ها فرستاد. بعد از مدتی متوجه شد که افراد چای او را مستقیماً در کیسه‌های ابریشمی دم می‌کنند تا در زمان صرفه‌جویی شود.
• در طول شبانه‌روز 3.7 میلیارد فنجان چای در جهان مصرف می‌شود.
• برای تهیه 181 فنجان چای، 2000 برگ چای مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• در هیمالیا به چای کَره اضافه می‎کنند زیرا اعتقاد دارند چربی و نمک باعث هیدراته شدن چای خواهد شد.
• خیلی‌ها به چای کیسه‌ای چای لیپتون می‌گویند، در حالی که لیپتون اسم یک برند تولیدکننده چای در جهان است.

چای ایرانی یا خارجی؛ مقایسه بین چای خارجی و ایرانی

چای لاهیجان یکی از معروف‌ترین چای‌های ایران بوده که در کشتزارهای بومی شده تولید می‌شود. خیلی از افراد تصور می‌کنند چای خارجی درصد ناخالصی کمتری داشته و اصل است. در صورتی که چای خارجی هم می‌تواند تقلبی باشد. اکثر چای‌های خارجی حاوی عطر و اسانس هستند. در حالی که اکثراً چای ایرانی اسانس نداشته و شما خود می‌توانید دارچین، هل، زعفران و… را به آن اضافه کنید. مسئله دیگر تلخ بودن چای خارجی به نسبت چای ایرانی است. چای ایرانی به هیچ عنوان خیلی تلخ نیست، بلکه کمی گس است. اگر تلخی چای خارجی را ترجیح می‌دهید، می‌توانید آن را انتخاب کنید. به صورت کلی انتخاب چای ایرانی یا خارجی بسته به سلیقه مصرف کننده دارد. نکته دیگری که باید در هنگام انتخاب چای رعایت کنید، دم کردن آن است. دم کردن چای خارجی و ایرانی مانند هم نیست. چای خارجی عموماً زود دم است، اگر شما بیشتر از 15 دقیقه چای خارجی را دم کنید، احتمالاً کهنه دم خواهد شد. در حالی که چای ایرانی دیر دم است. هر چه چای به آهستگی رنگ بگیرد، نشان‌دهنده مرغوبیت بیشتر چای است. برای دم کردن چای ایرانی باید حداقل یک رب زمان بگذارید. 

چای ایرانی به راحتی کدر نمی‌شود. حتماً برای شما هم اتفاق افتاده که برای خود لیوانی چای می‌ریزید ولی به دلیل مشغله کاری فراوان، فراموش می‌کنید آن را بنوشید. اگر چای خارجی باشد، به احتمال زیاد بعد از گذشت 2 ساعت کدر خواهد شد و رنگ آن هم تیره‌تر می‌شود. در حالی که چای ایران به سختی کدر شده اما تغییر رنگ خواهد داد.

چای چقدر کافئین دارد؟

چای حاوی مقادیری کافئین است. در واقع، برگ چای، مقدار بیشتری کافئین نسبت به دانه‌های قهوه دارد، پس چرا کافئین قهوه بیشتر است؟ قهوه از آسیاب کردن دانه‌ها به صورت پودری به همراه آب تهیه می‌شود. در صورتی که برگ‌های چای، فقط در مدت کوتاهی خیس شده و سپس جدا می‌شوند؛ از طرفی دیگر فرایندهای تخمیری موجب کم شدن کافئین خواهد شد. از آنجایی که شما کل دانه قهوه را می‌نوشید ولی کل برگ چای را مصرف نمی‌کنید، کافئین کمتری دریافت خواهید کرد. همین امر در مورد چای سبز ماچا هم در مقابل چای سبز صادق است. ماچا پودر برگ چای است، به همین دلیل نسبت به چای سبز کافئین بیشتری دارد. از طرفی دیگر کافئین قهوه به دلیل فرایند ساخت آن، راحت‌تر جذب بدن می‌شود، در حالی که چای حاوی اسید آمینه ای ال تیانین بوده که جذب کافئین را کند می‌کند. به صورت کلی مقدار کافئین موجود در چای‌ها متفاوت بوده، زیرا مقدار کافئین بستگی به نحوه کشت و تولید برگ‌ها دارد. با این حال به صورت کلی محتوای کافئین انواع چای عبارت‌اند از:

• چای سفید: 10 تا 25 میلی‌گرم
• چای سبز: 25 تا 35 میلی‌گرم
• چای اولانگ: 30 تا 50 میلی‌گرم
• چای سیاه: 14 تا 60 میلی‌گرم 

آیا چای جذب آهن را کاهش می‌دهد؟

یکی از نگرانی‌های افراد در مورد نوشیدن چای، کاهش سطح جذب آهن است. وجود تانن در چای، اگر چه برای سلامت مفید است، اما ممکن است مانع از جذب آهن توسط مواد غذایی شود. البته توجه داشته باشید، این مسئله تنها زمانی ممکن است اتفاق بیفتد که در روز بیش از 1.5 لیتر چای بنوشید. بنابراین اگر سالم هستید و کمبود آهن ندارید، نوشیدن چند لیوان چای هیچ مشکلی را به وجود نمی‌آورد. 

با این حال، همیشه 40 دقیقه بعد از صرف وعده غذایی، از نوشیدن چای خودداری کنید. با این کار اجازه می‌دهید آهن مواد غذایی جذب بدن شود و مشکلی را به وجود نخواهد آورد. 

چای کیسه‌ای خوب است یا بد؟

چای در اشکال مختلفی وجود دارد. از برگ‌های تازه درخت چای گرفته تا پودر چای و یا چای کیسه‌ای. 

قدمت چای کیسه‌ای به اوایل قرن بیستم باز می‌گردد و امروزه یکی از بهترین راحت‌ترین روش‌ها برای نوشیدن چای است. استفاده از چای کیسه‌ای در هنگام مسافرت، داخل ماشین و دفتر به شما کمک می‌کند تا در زمان صرفه‌جویی کنید. البته باید توجه داشته باشید که از نظر تمامی چای‌خورهای حرفه‌ای، چای حتماً باید با برگ‌های تازه‌دم شود تا بهترین کیفیت را داشته باشد. این نکته را هم فراموش نکنید که چای کیسه‌ای اغلب حاوی برگ‌‌های چای پودر شده و شکسته است و کیفیت مناسبی ندارد.

چه چیز را به چای اضافه کنم؛ طعم‌دهنده چای

با این‌که مزه طبیعی چای به قدر کافی عالی است، اما می‌توانید جهت تنوع، آن را مزه‌دار کنید. جهت افزودن مواد طعم‌دهنده فراموش نکنید که از چای بدون عطر و بدون اسانس استفاده می‌کنید. برای طعم دار کردن چای می‌توانید از ترکیبات زیر استفاده کنید:

• لیمو
• دارچین
• زعفران
• نعنا
• شیر
• عسل
• نبات
• زنجبیل
• دارچین
• میوه خشک

راه تشخیص چای اصل

متاسفانه خیلی از فروشندگان سودجو، از رنگ غیر طبیعی و مصنوعی استفاده می‌کنند. با چند روش ساده می‌توانید به راحتی چای اصل را از چای تقلبی تشخیص دهید: 

1. عطر چای: حتماً شما هم تا به حال عطر چای اصل به مشامتان خورده. چای اصل بعد از دم شدن، عطر بی‌نظیری را ایجاد می‌کند درحالی که چای تقلبی هیچ‌گونه عطر و بویی ندارد.
2. رنگ چای: رنگ چای اصل طبیعی و درخشنده است. وقتی برگ چای خشک را درون آب جوش بریزید بعد از چند دقیقه رد کمرنگی را بجا می‌گذارد. در حالی که نمونه‌های تقلبی رنگ پررنگ و تیره‌ای را در ثانیه‌های ابتدایی ایجاد می‌کنند. 
3. طعم چای: چای اصل کاملاً تلخ مزه نیست، بلکه مزه‌ای گس و نسبتاً تلخ را دارد. اگر چای شما مزه‌ای تلخ داشت، احتمالاً چای تقلبی را خریداری نموده‌اید. 
4. استفاده از آب سرد: اگر چای اصل را داخل آب سرد بریزید، چای رنگ چندانی نمی‌دهد، همچنین ته‌نشین نمی‌شود و روی آب باقی می‌ماند. در حالی که چای تقلبی رنگ زیادی را در آب سرد ایجاد کرده و سریعاً ته‌نشین خواهد شد. 

قیمت چای

قیمت چای بر حسب محل ساخت، فرایند تولید، نوع چای، برند مدنظر و… متفاوت است. به صورت کلی قیمت چای ایرانی نسبت به چای خارجی ارزان‌تر بوده و کیفیت بیشتری هم دارد. البته این نکته را هم فراموش نکنید که هیچ ارزانی بی‌حکمت نیست یکی از دلایل ارزان بودن چای به نسبت بقیه‌ی نمونه‌های موجود در بازار، ممکن است به دلیل تقلبی بودن چای باشد. بنابراین بهتر است که خرید چای را از طریق یک فروشنده معتبر انجام دهید. دانی در یکی از فروشگاه‌های معتبر خرید چای و قهوه حتی به صورت عمده است. شما می‌توانید خیلی راحت خرید جزئی و کلی خود را از طریق دانی در انجام دهید.